Opening grootste oorlogsarchief van Nederland

In januari gaat het grootste en meest beladen oorlogsarchief voor een deel van het slot: het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging wordt dan digitaal doorzoekbaar voor nabestaanden van daders én slachtoffers. Eerder konden alleen nabestaanden van verdachten zoeken in de papieren dossiers: justitiestukken over 425.000 mensen die van samenwerking met de Duitse bezetter werden beschuldigd. De miljoenen documenten in het archief worden momenteel gedigitaliseerd en zijn op termijn ook online doorzoekbaar.
Wat is de betekenis van de openstelling en hoe breed toegankelijk wordt de collectie uiteindelijk? Hoe moet je erin zoeken? Rijt het oude wonden open?
Op de jaarlijkse Openbaarheidsdag maakt de NOS er een rechtstreeks programma over, gepresenteerd door Afke Boven.

Op dit moment wordt gewerkt aan het digitaliseren van de hele collectie, die nu geordend is op naam van de verdachten. Daardoor is het archief nu ook doorzoekbaar op bijvoorbeeld de namen slachtoffers en plaatsnamen. Gevoelige informatie, die op weerstand stuit bij nabestaanden en bij de Autoriteit Persoonsgegevens. 

De uitzending komt vanuit het Nationaal Museum Oranjehotel in Scheveningen, waar in de oorlog onder anderen verzetsstrijders, Joden en communisten gevangen zaten. Na de oorlog zaten er juist de collaborateurs. Afke Boven praat er met gasten over allerlei aspecten van de openbaarmaking van het archief, dat voor velen relevant is, omdat die 425.000 verdachten nu zo’n vier miljoen nazaten hebben in Nederland.

Een van de gasten in de uitzending is NOS-verslaggever Lex Runderkamp, die voor een documentaireserie vijf jaar lang mensen heeft gevolgd die in het archief op zoek zijn geweest naar het oorlogsverleden. Zoals Stephanie Biesheuvel, wier familie in de oorlog samenwerkte met de Duitsers. Zij is ook te gast, net als onder anderen historicus Ewout Kieft (over wat de archiefdocumenten vertellen en wat niet). Daarnaast gaat Afke Boven in gesprek met vertegenwoordigers van nazaten van ‘foute’ ouders en van Joodse belangenorganisaties. Verder zijn in het programma reportages te zien, onder meer over de zoektocht van iemand naar de verraders van zijn ondergedoken familie.

NOS Nationaal Oorlogsarchief Open
Donderdag 2 januari, 20.30-21.21 uur, NPO 2
Vrijdag 3 januari, 17.10-18.01 uur, BVN