25 jaar Taal bij de NOS

door: Peter Taal, taalcoach NOS Nieuws

Of er in 25 jaar Taal bij de NOS (ja, dank u) iets is veranderd aan taal bij de NOS, werd mij gevraagd. En of daar misschien wat zinnigs over te zeggen is door een van de taalcoaches en iemand met een aptoniem als het mijne (zoek dat gerust even op –  gebeurt veel te weinig, het opzoeken van woorden).

In 1990 begon ik bij het radionieuws in de kelder van het Audiocentrum, waar ik nog net een staartje meepikte van het “verzorgd door het ANP” voordat we helemaal overgingen naar de NOS. Veel nieuwsberichten hadden destijds nogal het karakter van een communiqué. Zakelijk, droog, overvolledig. Nogal saai eigenlijk, tegen het ambtelijke aan. Zo had het ik het woord ‘functionarissen’ nog nóóit van m’n leven gebruikt, maar het dook geregeld op in de nieuwsbulletins.

In die kelder werd gek genoeg wél gehamerd op het schrijven van spreektaal. De tekst moest immers ‘bekken’ voor de nieuwslezers. Jongere generaties nieuwslezers en redacteuren vonden dat dat bekken ook wel vlot bekken mocht worden. Die vlotheid van formulering en toon ging hand in hand met meer losheid en luchtigheid in de nieuwskeuze. En in die hele ontplechtigings-campagne moesten we sommige woorden qua stoffigheid maar eens gaan mijden, zoals alsmede, echter en hieromtrent. Dat is gebeurd, ook bij de televisie. Ook ‘aldus’ is gesneuveld. Na een citaat wordt tegenwoordig gewoon gezegd dat iemand iets heeft gezegd. Precies zoals onze luisteraars en kijkers en lezers dat in de dagelijkse omgang ook doen.

Soms wil een nieuwkomer of stagiair nog wel eens ‘aldussen’ vanuit de gedachte dat dat nu eenmaal zo hoort bij het nieuws. Niet meer, dus. Alledaagse en vlotte spreektaal, daar trakteren we onze afnemers steeds meer op. ‘Ter plaatse gearriveerd trof de politie drie stoffelijke overschotten aan’ is nu geworden ‘Toen agenten het huis binnengingen vonden ze drie doden’. Grappig in dat kader is het om te lezen hoe een nieuweling bij de NOS soms een stuk begint met ‘Op tal van plaatsen in het land’. Kennelijk kort daarvoor naar Andere Tijden gekeken, met een Polygoon-fragment van Philip Bloemendal uit de jaren 50.

Misschien denken jongeren ook wel dat zulk taalgebruik hóórt bij een gezaghebbend nieuwsinstituut als de NOS. Maar gezag dwing je niet af met vormelijke taal. Wel met goede, originele en spannend vertelde verhalen. In vlotte spreektaal. Want goed geschreven parlando leest ook heel prettig. Kijk maar op onze eigen site.

Maar dat vroeger alles beter was? Echt niet!