Evenementen
11-02-2021
Deze maand is het 80 jaar geleden dat de Februaristaking plaatsvond. In het door de Duitsers bezette Europa was het de enige keer dat er massaal werd geprotesteerd tegen de Jodenvervolging. Over deze unieke gebeurtenis maakt de NOS de vijfdelige podcast STAAKT! STAAKT! STAAKT! die op zaterdag 20 februari online gaat. Het verhaal achter de Februaristaking verteld door de stakers zelf, waardoor het voelt alsof je er zelf bij bent. Rob Trip neemt je mee naar die oorlogsdagen.
Luister hier naar de trailer.
De makers hebben diep de archieven uniek interviewmateriaal opgedoken. De luisteraar zit de stakers daardoor dicht op de huid; leert over hun woede, motieven en twijfels. En krijgt een levensecht beeld van de stakingsdagen 25 en 26 februari 1941 en wat daar allemaal aan voorafging. Daarnaast spreekt Rob Trip met nabestaanden en onderzoekers.
In de podcast vertelt de Joodse bokser Bennie Bluhm over de rellen, de Duitse soldaten die de joden treiterden en de vele vechtpartijen. “Ik had zelf een knuppel in mijn handen. Die had ik speciaal bewaard en ik sloeg op elk uniform dat ik kon treffen.” De Duitsers slaan terug: ze pakken honderden Joden op, voor het ogen van vele Amsterdammers.
Een van de mannen die is opgepakt is Meier Vieijra. Hij sterft in Mauthausen. Een paar weken later wordt zijn dochter geboren. Rob Trip zoekt haar op.
Uit protest tegen die razzia volgt een grote staking. Een van de arbeiders die het werk neerlegde, zegt daarover: “Wij hadden ons zelfrespect teruggekregen, er was geen sprake van angst. Jongen, we waren vrij. Wij staakten, wij bevochten de moffen!”
Rob Trip spreekt met onderzoekers Annet Mooij, Annemiek Gringold en Jolande Withuis over de razzia’s, de staking en de rol van de communisten.
De Februaristaking
De Februaristaking was een reactie op de eerste grote razzia’s door de nazi’s onder Joodse Amsterdammers. Zo’n 400 van hen werden opgepakt. De staking begon in Amsterdam bij de Gemeentetram en breidde zich uit naar andere gemeentelijke diensten en naar bedrijven. Een dag later werd ook buiten Amsterdam het werk neergelegd. De represailles van de Duitse bezetter waren meedogenloos: stakingsleiders werden doodgeschoten en de Amsterdamse burgemeester De Vlugt werd vervangen door een aanhanger van het nieuwe regime. De bij de razzia’s weggevoerde Joden vonden bijna allemaal de dood in de concentratiekampen Buchenwald en Mauthausen.
NOS podcast STAAKT! STAAKT! STAAKT!
Vanaf zaterdag 20 februari te beluisteren via je favoriete podcast-app of https://www.nporadio1.nl/podcasts
AFLEVERINGSINFORMATIE
Aflevering 1
In de eerste aflevering staat het ‘waarom’ van de staking centraal. Waarom gingen zo veel mensen staken? Wat was de aanloop naar de staking? Over de razzia’s en de daaraan voorafgaande opstootjes tussen de WA, de knokploeg van de NSB, en de Joden. Daarnaast wordt een beeld geschetst van de Amsterdamse Jodenbuurt, zoals die was voor en aan het begin van de oorlog. Rob Trip interviewt Annemiek Gringold, conservator van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam.
Aflevering 2
Deze aflevering gaat over de staking zelf. Over de oproep, met behulp van onder andere het befaamde pamflet met de woorden ‘Staakt! Staakt! Staakt!’. De luisteraar komt heel dichtbij door fragmenten van interviews met de stakers. Mannen en vrouwen. Ook wordt in deze aflevering de vraag opgeworpen hoe je in bezettingstijd een staking kunt organiseren. Verder is er een interview met Annet Mooij, de auteur van een boek over de roerige geschiedenis van de herdenking van de Februaristaking.
Aflevering 3
Wat gebeurde er met de stakers na de Februaristaking? Welke straffen kregen ze? Piet Nak en Willem Kraan waren twee van de stakers. Kraan kreeg de doodstraf; Nak overleeft de oorlog wel. Hij komt aan het woord via oude interviews. En Rob Trip praat met de inmiddels 84 jaar oude dochter van Nak. Ook gaat het over de belangrijke rol die de communisten speelden bij het uitroepen van de staking. Daarover praat hij met schrijfster Jolande Withuis, die veel heeft gepubliceerd over het communisme en de oorlog.
Aflevering 4
De aanleiding voor de Februaristaking waren de razzia’s die de Duitse bezetter hield onder Amsterdamse Joodse mannen. De nazi’s wilden niet dat er bewijsmateriaal van zou bestaan, maar toch zijn er enkele foto’s van. Rob Trip spreekt erover met René Kok van het NIOD. Ook interviewt hij Ella Schirmann. Zij is de dochter van Meier Vieijra, een van de mannen die op zo’n schaarse foto staat en die is weggevoerd om nooit meer terug te keren
Aflevering 5
Rondom de herdenking is er altijd veel geruzie geweest. Vooral over de rol van de communisten: in de Tweede Wereldoorlog de helden van de Februaristaking en het verzet; in de Koude Oorlog in ongenade gevallen als heulers met Moskou. Daarnaast: de Februaristaking mag dan een uniek massaal protest zijn geweest tegen de Jodenvervolging, maar hoe kan het dan dat er juist in Nederland zo veel Joden zijn weggevoerd naar de vernietigingskampen in het oosten?
Foto bovenaan: NIOD