Hoe een AI-gegenereerde foto in het NOS Journaal terechtkwam

Het is je misschien helemaal niet opgevallen, maar dat is precies het punt. In het NOS Journaal van 18.00 op donderdag 24 augustus zat een achtergrondfoto die niet echt was. De ‘schermfoto’ van koningspinguïns op Antarctica was geen echt archiefbeeld van die dieren, het was een door AI gegenereerde manipulatie. 

Nieuwsbeeld dat op de redactie van NOS Nieuws binnenkomt wordt altijd nauwgezet gecontroleerd. Wat is de bron? Hoe zeker zijn we van tijdsbepaling en locatie? Kunnen we manipulatie uitsluiten? Bij twijfel gaan onze specialisten aan het werk, en proberen we – vaak met hulp van open source-technieken – nader onderzoek te doen voor we foto’s of videobeeld publiceren.

Dat is nodig, want zeker nu artificiële intelligentie (AI) zo’n grote vlucht neemt, worden beeldmanipulaties steeds makkelijker te maken en steeds minder goed te herkennen.

In het NOS Journaal zie je niet alléén nieuwsbeelden, in de schermen achter en naast de presentator staat bij sommige onderwerpen ook stockmateriaal. Dat zijn tijdloze foto’s die ter illustratie worden gebruikt. En met zo’n foto ging het donderdag fout.

In een van de stockbeeldbanken waarmee we werken staan tegenwoordig ook AI-gegenereerde beelden. Vaak worden illustraties pas op een laat moment in de Journaal-schermen gezet. Een beetje een routineklus, met een beeldbank die we kennen en vertrouwen.

We hebben niet goed gekeken, is de simpele verklaring voor deze fout. De alert die wel degelijk bij dit beeld stond is niet opgemerkt. Dat de pinguïns er op deze foto best een beetje verdacht uitzien evenmin. Bij nieuwsfoto’s zouden allang de alarmbellen zijn afgegaan.

Nu is het nog stockbeeld. En een onderwerp over, met alle respect voor pinguïns, pinguïns. We zijn op de redactie al lange tijd in gesprek over hoe we onze werkwijzen (verder) moeten aanpassen door de opkomst van AI. Maar dit incident heeft ons op scherp gezet.

Ieder beeld, óók een illustratieve achtergrondfoto, in het NOS Journaal moet echt zijn. Want jij moet erop kunnen vertrouwen dat de NOS te allen tijde de werkelijkheid toont. En ook dat we, als het dan toch eens misgaat, transparant zijn over vergissingen.

Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur NOS Nieuws