Jos B. en zijn privacy.

Bij de NOS zijn veel reacties binnengekomen op onze berichtgeving over de zaak Nicky Verstappen en dan met name op het voluit noemen van de naam van verdachte Jos B. en het laten zien van foto’s en video’s van hem. In onderstaand artikel stond zijn naam ook voluit geschreven, maar dat is net als op NOS.nl later aangepast. 

Heeft Jos B. geen recht op bescherming van zijn privacy, vragen veel mensen zich af? Hoofdredacteur Marcel Gelauff geeft een toelichting:

“Op de redactie is het uitgangspunt dat we de privacy beschermen tenzij…

In de praktijk hanteren we daarom de richtlijn: een verdachte van een strafbaar feit of iemand die is veroordeeld, wordt niet herkenbaar in beeld gebracht en alleen aangeduid met voornaam/initialen. Dat doen we omdat we privacy belangrijk vinden en omdat we als nieuwsredactie geen verlengstuk van politie en justitie (willen) zijn.

Op dat uitgangspunt zijn echter allerlei uitzonderingen, want met de afspraak dat we privacy beschermen kom je er niet in alle gevallen uit:

• Het onherkenbaar maken moet zin hebben en voor u als ons publiek logisch zijn. Bijvoorbeeld als justitie de naam en foto van een verdachte op grote schaal openbaar maakt (zoals in dit geval live op televisie tijdens het NOS Journaal gebeurde) dan valt er geen privacy meer te beschermen. Hetzelfde geldt als het iemand uit een land betreft waar heel anders met privacy wordt omgegaan dan in Nederland. Als een Amerikaan op elke voorpagina staat in de USA dan is het zinloos als wij een zwarte balk aanbrengen.
• Als het een bekend iemand betreft, kan onherkenbaar maken snel potsierlijk worden. Bijvoorbeeld een oud-premier is met zijn auto tegen een paal gereden. Of de burgemeester van een grote stad of CEO van een bedrijf wordt verdacht van fraude.
• Betrokkene kan zelf de publiciteit zoeken of geen bezwaar hebben tegen herkenbaar in beeld komen. Bijvoorbeeld de militair Marco Kroon.
• Het beschermen van de privacy van iemand kan anderen onbedoeld in het verdachtenbankje plaatsen. Bijvoorbeeld: als een wethouder van een strafbaar feit wordt verdacht zullen we zijn/haar naam wel noemen, omdat we anders de andere wethouders in die gemeente impliciet als verdachte aanmerken.
• Een gebeurtenis kan zo schokkend zijn, dat we het maatschappelijk belang van het zo breed mogelijk informeren van ons publiek belangrijker vinden dan het beschermen van de privacy van betrokkene. Zoals bij een (grote) aanslag, een moord op een bekend persoon etc. Bijvoorbeeld Volkert van der Graaf (Pim Fortuyn) of Karst Tates (aanslag met zijn auto tijdens Koninginnedag in 2009).

In  het geval van Jos B. waren twee factoren doorslaggevend bij het besluit met zijn volledige naam en zijn beeltenis over hem te berichten:

• Zijn privacy was al geschonden door justitie. Er viel niet zo veel meer te beschermen.
• De maatschappelijke impact van deze moordzaak vonden we zwaarder wegen dan zijn privacy.

We hebben op de redactie wel afgesproken dat we zijn naam en beeltenis maar beperkt en gedoseerd zullen weergeven. Dus geen grote foto`s van hem in de schermen in de studio achter de presentator bijvoorbeeld en zijn naam gebruiken we wel, maar ook synoniemen als verdachte.

En als hij over een paar dagen zou worden aangehouden, kan het heel goed zijn dat we onze afweging herzien.

Lastiger
In onze discussies op de redactie over privacy komt vaak naar voren, dat internet en sociale media onze afwegingen op dit punt lastiger maken, want daar gaan namen en beeldmateriaal steeds sneller rond. Bovendien zijn politie en justitie ook steeds ruimhartiger, zie een programma als Opsporing Verzocht.

Dat laat onverlet dat we steeds zelf als NOS-redactie vanuit onze journalistieke maatstaven en verantwoordelijkheid als publieke omroep een afweging maken, maar het zijn wel ontwikkelingen waar we rekening mee moeten houden. Elke nieuwsaanleiding is anders, leert de ervaring. De geschetste ontwikkelingen maken het onmogelijk om een algemene, strakke regel over privacybescherming te volgen. Bij besluiten over wel of geen privacybescherming speelt de maatvoering een belangrijke rol. Het is meer dan ooit een besluit per gebeurtenis en moment.

Er is overigens geen wettelijke verplichting om namen en beeltenissen van verdachten af te schermen. Het is een journalistieke gewoonte die in andere landen, België of de USA bijvoorbeeld, heel anders wordt beleefd.”

De NPO Ombudsman, Margo Smit, heeft zich in 2017 ook uitgelaten over privacy. Zie: https://ombudsman.npo.nl/uitspraken-en-columns/privacy

Marcel Gelauff
Hoofdredacteur NOS Nieuws