Ombudsman: ‘strijder’ als woord niet in de ban

Klacht
Eind december 2015 klaagt een lezer van NOS.nl over het gebruik van de term ‘strijders’ wanneer het gaat om personen die aan de zijde van groeperingen als IS of Boko Haram vechten. Zijns inziens verdoezelt de gebruikte term de ernst van de door deze mensen gepleegde daden. Zijn advies is termen als ‘terroristen’ dan wel ‘jihadisten’ of ‘leden van een terreurgroep’ te hanteren.

De NOS-taalcommissie antwoordt in januari dat er wordt gewisseld tussen de diverse termen, dat er met het woord ‘strijders’ als aanduiding van mensen die vechten niets mis is, en dat uit de berichtgeving blijkt wat deze specifieke strijders doen (vechten voor een terreurorganisatie). De term ‘strijders’ gaat dan ook niet in de ban. De lezer blijft aanstoot nemen aan de term en legt de zaak voor aan de ombudsman.

De betreffende lezer is van mening dat de term ‘strijders’ te neutraal is voor “lieden die continu het oorlogsrecht met voeten treden door onschuldige burgers te doden of te verkrachten en/of weerloze gevangen soldaten van de tegenpartij te martelen of te executeren”. In zijn mailwisseling met de taalcommissie en de ombudsman voegt hij toe dat de term ‘strijders’ de ernst van de gepleegde feiten “verdoezelt […] of, nog erger, zelfs legitimiteit en/of heroïek” suggereert. Hij verzoekt voortaan altijd termen als ‘terrorist’, ‘jihadist’ of ‘leden van een terreurgroep’ te hanteren.

NOS-taalcommissie zoekt uit
De taalcommissie is een groep redacteuren die door collega’s geraadpleegd wordt bij twijfel over schrijfwijze, uitspraak of inhoud van informatie die verwerkt wordt in de berichtgeving van de NOS. Leden zijn redacteuren met specifieke kennis op deze terreinen.

In de beantwoording aan de lezer stond voor de commissie de letterlijke betekenis van de gebruikte term voorop. Personen die vechten, in naam van welke organisatie dan ook, kunnen worden aangeduid als ‘strijders’. Dat een woord de in een bericht gewenste betekenis oproept wordt bereikt door de overige informatie in het stuk of item, in dit geval door te vermelden wat de (laakbare) daden van deze ‘vechters’ zijn. Aan een woord op zich wordt geen oordeel of expliciete connotatie gehecht.

Verder wordt er in de berichtgeving gevarieerd tussen de termen ‘strijder’, ‘terrorist’ of ‘jihadist’ wanneer dit mogelijk en inhoudelijk correct is. De term ‘strijder’ kan wat de taalcommissie betreft dan ook gebruikt blijven worden.

De afwegingen
De ombudsman is het in dezen met de taalcommissie eens. Volgens de woordenboeken is een strijder allereerst iemand die strijdt, volhoudt, met vuur voor iets opkomt. Wat dat dan ook moge zijn. Het is voor een redacteur ondoenlijk alle mogelijke connotaties die een woord per lezer of kijker oproept te expliciteren dan wel uit te sluiten. Een woord wordt niet in isolement gebruikt, maar altijd in een artikel of televisie-/radio-onderwerp. De inhoudelijke omgeving van het woord dient voor goede inkadering en juist begrip van het woord in een specifieke context te zorgen.

De ombudsman is niet van mening dat het woord ‘strijder’ op zich een goedkeuring of zelfs heroïsering van gepleegde daden zou inhouden. Dat zou wel het geval zijn wanneer er gekozen zou zijn voor een term als ‘vrijheidsstrijder’. In de berichten waar de lezer op doelt, is inhoudelijk geen sprake van vergoelijking of verheerlijking welke de door de lezer gevoelde ondertoon aan het gekozen woord zou kunnen meegeven.

Er is hier sprake van een voor deze lezer te neutrale woordkeus, met als bijklank de suggestie dat personen die meevechten met IS of Boko Haram ‘gewone soldaten’ zouden zijn. Dat dit niet bedoeld wordt, blijkt uit de strekking van de artikelen waarin het woord gebruikt wordt.

Ongegrond
De ombudsman prefereert dit neutralere woordgebruik – uiteraard waar nodig ingekaderd in duiding binnen hetzelfde artikel – boven een meer sturende woordkeus. Niet iedere strijder is een terrorist. Maar wanneer inhoud en strekking van een artikel aan duidelijkheid niets te wensen overlaten, over hoe de informatie gelezen en begrepen dient te worden is het hanteren van meer sturende terminologie veelal onnodig en zelfs ongewenst. De klacht wordt ongegrond verklaard