Ombudsman: Studio Voetbal en de landskampioen

Er is geen sportprogramma dat – wekelijks – zo veel publieksreacties oproept als het zondagse analyseprogramma NOS Studio Voetbal. En er was afgelopen seizoen geen aflevering die zo veel losmaakte als de uitzending van zondag 8 mei, de laatste van de jaargang 2015-2016. De analisten aan tafel leken nogal in hun maag te zitten met een onverwachte kampioen en een dramatische verliezer. Het leidde tot veel klachten over partijdige berichtgeving, ook bij de ombudsman. Reden voor een verkenning.

Want laten we ermee beginnen en ermee eindigen, zoals presentator Tom Egbers in de uitzending zei: PSV is kampioen geworden. Niet het – deze keer even wat minder – ‘lucky Ajax’. De vijf mannen aan tafel slaagden er niet in daar een prettig te consumeren seizoensafsluiting van te maken, de uitzending straalde op een aantal momenten eerder de sfeer van een crematie-zonder-cake uit.

Commotie
Nog tijdens de uitzending kwam de kritiek al los op sociale media (die zich weer eens van hun minder sociale kant toonden), in de nachtelijke uren waren er nog heel wat kijkers die hun gram of teleurstelling in de mailboxen van NOS Publieksreacties en de ombudsman stortten. “Het had moeten gaan over de kampioen en niet over de nummer 2. “Gemiste kans  en zeker voor een publieke omroep,” schreef een kijker. “Discriminatie in topvorm durf ik te zeggen,” meldde een ander.

De redactie van NOS.nl vroeg op maandagmorgen de hoofdredactie van NOS Sport om een reactie op de commotie, en belde met een van de gasten aan tafel. In het artikel zei analist Youri Mulder dat “het drama van Ajax heel aantrekkelijk is om over te praten. Hoe kon zoiets nou gebeuren? Daar praat je dan over door en soms vergeet je de tijd. Maar inderdaad, toen we vervolgens over de toekomst van Ajax-trainer Frank de Boer spraken, hadden we het eigenlijk over Phillip Cocu moeten hebben.”

Hoofdredacteur Maarten Nooter lichtte toe dat puur journalistiek gezien het verlies van Ajax het meest opmerkelijke nieuws van die voetbalmiddag was. Het kampioenschap van PSV vloeide daaruit voort. Dat was een reden om in alle sportprogramma’s op zondag, naast de feestvreugde in Eindhoven, veel aandacht aan de verliezer te besteden, geen vooringenomenheid of partijdigheid. Nooter zei de kritiek wel te begrijpen: je kunt er niet van uitgaan dat een kijker alle andere uitzendingen ook ziet en dan pas oordeelt over het evenwicht in de berichtgeving. “Ik kan me best voorstellen dat iemand die alleen heeft ingeschakeld voor Studio Voetbal, de balans vond doorslaan naar de verliezende partij in plaats van de kampioen. Maar we hebben veel meer gedaan dan alleen Studio Voetbal.”

Het hele plaatje
Toch blijft de vraag in hoeverre iedere uiting van een nieuwsorganisatie die claimt onafhankelijke berichtgeving te verzorgen op zichzelf moet kunnen staan. Is het niet alsof je bij een arbeidsconflict zou zeggen: “In het journaal van zes uur doen we de reactie van de vakbonden, de werkgevers hebben we om één uur al behandeld en alles bij elkaar tonen we dan het hele plaatje?” En de radio1-slogan is niet voor niets ‘Het nieuws van alle kanten’ in plaats van ‘Het nieuws van alle kanten als u de hele dag blijft luisteren’.

Nu is Studio Voetbal is geen puur nieuwsprogramma: het is een analyse van het voorbije voetbalweekend. Met ruimte voor dwarse meningen, ook van controversiële gasten, met een knipoog of ongevraagd advies van de zijlijn en de tweezitsbank. In een nieuwsuitzending allemaal niet opportuun. Maar dat bijzondere karakter van Studio Voetbal maakt nog niet goed dat een groot en mondig deel van de kijkers zich afgelopen zondag slecht bediend voelde. Juist van een publieke omroep verwacht men meer: een brede blik en een open analyse. Evenwicht en onpartijdigheid. Balans zonder de scherpte te verliezen. In alle programma’s, niet alleen de nieuwsuitzendingen. Een terechte opdracht aan een omroep die er voor een breed publiek moet zijn.

Stopwatch
Wie met de stopwatch in de hand NOS Studio Voetbal van 8 mei terugkijkt, zal merken dat er echt ook heel wat tijd aan andere clubs dan Ajax is besteed. Het was geen “80% Ajax en 20% PSV”, wat in reacties nogal eens werd gesteld. Maar meer dan de daadwerkelijke minuten die de Amsterdammers toebedeeld kregen wreekte zich de gedrukte stemming aan de studiotafel. Het wilde maar geen analyse van een spannend voetbalseizoen worden, met een even onverwachte als uitbundige kampioen.

Precies dát werd – zeker maar niet alleen door zuidelijk Nederland – als de publieke omroep onwaardig beoordeeld. “U bent toch met de N van Nederland?” vroeg een kijker. Zeker. Want laten we ermee beginnen en mee eindigen: PSV is kampioen geworden. Een dag om nog eens goed op terug te kijken, niet alleen voor het niet altijd even ‘lucky’ Ajax.