Journalistieke keuzes
03-11-2021
Met enige regelmaat komen bij de NOS klachten binnen waarin we worden beticht van eenzijdige, onevenwichtige en soms zelfs van tendentieuze berichtgeving over het klimaat, waarin we klimaatcritici niet aan het woord laten. De top in Glasgow van deze week levert veel nieuws op; een goede aanleiding voor hoofdredacteur Nieuws Marcel Gelauff om nog eens stil te staan bij onze werkwijze en onze uitgangspunten:
De kritiek die wij krijgen spitst zich vaak toe op de keuze van de deskundigen of organisaties die wij aan het woord laten. Die zouden allemaal op het standpunt staan dat de aarde opwarmt en dat de mens daarvan de oorzaak is. Andere opvattingen van andere deskundigen (die bijvoorbeeld stellen dat van opwarming geen sprake is) zouden wij stelselmatig negeren.
Dat verwijt snijdt geen hout: het gaat ons om niets meer en niets minder dan het schetsen van de stand van de wetenschap. Daartoe laten wij deskundigen aan het woord met een grote staat van dienst in de klimaatwetenschap, die werkzaam zijn bij organisaties als het KNMI, universiteiten of het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Kritiek op dergelijke organisaties kan natuurlijk, maar bijvoorbeeld het IPCC is wel de VN-organisatie die door regeringen wereldwijd in het leven is geroepen om de klimaatwetenschap samen te vatten om dat als basis te laten dienen van klimaatbeleid.
Wat de NOS, onze redactie of ik daar persoonlijk van vind(t), doet niet ter zake. Het feit dat alle landen wereldwijd dit zo hebben besloten, maakt dat het belangrijk en relevant genoeg is om erover te berichten. Al helemaal omdat het klimaatbeleid uiteindelijk veel burgers raakt.
Wat men niet van ons kan verwachten, is dat wij wetenschappelijk onderzoek overdoen. Wel is het natuurlijk belangrijk om altijd te blijven checken of er bijvoorbeeld sprake kan zijn van belangenverstrengeling en of er in de wetenschap zelf heel verschillend over bepaalde aspecten wordt gedacht. Feit is echter dat in de wetenschappelijke wereld grote consensus bestaat over de ernst van het klimaatprobleem.
Andere opvattingen
Critici vinden dat de NOS ook mensen aan het woord zou moeten laten die daarover andere opvattingen hebben. (Klimaat)wetenschap gaat echter niet over opvattingen, maar over peer-reviewed onderzoek; een systeem waarbij voortdurend door derden wordt beoordeeld of onderzoeken adequaat en verantwoord zijn gedaan.
Daarnaast verwijs ik graag naar een uitspraak die de NPO Ombudsman eerder heeft gedaan in een soortgelijke kwestie:
- De veel bediscussieerde journalistieke objectiviteit staat niet gelijk aan het simpelweg weergeven van al het verzameld materiaal. Wie dat verwacht, zoekt geen journalist maar een stenograaf. Een journalist vergaart, analyseert, weegt en duidt informatie, en dat op een onafhankelijke en onbevooroordeelde wijze. Het vergaren gaat niet met oogkleppen op en neemt alle kanten van een medaille mee, maar dat leidt niet verplicht tot fifty-fifty of ‘hij zegt, zij zegt’-verslaggeving.
- De weging van informatie om tot onpartijdige en relevante nieuwsuitzendingen te komen – het vinden van journalistiek evenwicht – is iets anders dan het hanteren van een waterpas. Wat ‘hij’ zegt weegt niet altijd even zwaar als wat ‘zij’ zegt. De ene bron is niet zonder meer gelijk aan de andere – al dienen alle bronnen met hetzelfde respect voor de persoon bejegend te worden. Er is bij de Nederlandse publieke omroep de journalistieke plicht tot afgewogen berichtgeving, maar er is niet zoiets als het recht van elke potentiële bron op een – laat staan: evenveel vierkante meters – podium.
- Ook publieke omroepen elders in de wereld spreken zich uit over wat wel het streven naar ‘false balance’ of ‘balance as bias’ wordt genoemd: het koste wat het kost geven van (evenveel) aandacht aan verschillende informatie en opinies. ‘Evenveel’ is geen journalistieke maatstaf en zou kunnen leiden tot onevenredige aandacht voor foutieve of achterhaalde informatie. Het gaat te allen tijde om de kwaliteit van de informatie.
Dit laat natuurlijk allemaal onverlet dat de maatregelen die worden genomen, bijvoorbeeld door de Nederlandse overheid, door de journalistiek kritisch gevolgd dienen te worden. Of het gaat over de verdeling van de kosten tussen burgers en bedrijven, over de introductie van groene waterstof of over windmolens of zonneparken… we doen er als NOS veelvuldig en geregeld (kritisch) verslag van.
Marcel Gelauff
Hoofdredacteur NOS Nieuws
Foto: ANP