Twee weken oorlog in Oekraïne

Het is al weer bijna twee weken geleden dat Rusland zijn oorlog tegen Oekraïne begon en president Poetin het startsein gaf voor een grootscheepse militaire invasie. Inmiddels worden er frequent burgerdoelen aangevallen en zijn twee miljoen mensen op de vlucht geslagen. Voor ons als nieuwsredactie is dit natuurlijk vanaf het eerste moment het onderwerp dat alles overheerst.

Bij de NOS komen allerlei vragen binnen over onze aanpak en veel vragen gaan over onze aanwezigheid in Oekraïne en Moskou. In Oekraïne hadden we al enkele weken voordat Rusland binnenviel eigen verslaggevers ter plaatse, omdat we de oplopende spanning zelf wilden kunnen verslaan. Eerst in Kiev, maar op dag 2 van de oorlog zijn ze naar Lviv – in het westen van het land – verhuisd, omdat we de situatie in Kiev te ongewis vonden. We houden afstand tot het front, omdat we de risico’s te groot vinden voor onze mensen. Het dient geen enkel doel als hen iets overkomt, zo is de afweging.

Vanuit Lviv richten de verslaggevers zich met name op de vluchtelingenstroom. Ook Nieuwsuur had een eigen verslaggever in Oekraïne overigens, eerst in het oosten en later meer zuidelijk. Hij is inmiddels afgelost, waarbij NOS Nieuws en Nieuwsuur zoals altijd samen optrekken en de berichtgeving afstemmen.

Verder hebben we verslaggevers met ondersteuning naar Polen, Finland, Hongarije en Moldavië gestuurd om een beter beeld te kunnen geven van de gevolgen die de oorlog daar heeft.

Behalve de verslaggevers en cameramensen worden er producers ingezet. Hen ziet of hoort u niet, maar ze zijn onmisbaar omdat ze de hele dag talloze dingen regelen: van plekken om te overnachten tot vervoer, voedsel en alle benodigde papieren.

Moskou
In Moskou hadden we twee correspondenten met een enkele lokale collega als technische ondersteuning.

Correspondent Iris de Graaf is eind vorige week met een grote omweg vanuit Moskou naar Nederland teruggekeerd en zal voorlopig vanuit Nederland werken. Vrijheid van meningsuiting, vrijheid van nieuwsgaring en pluriforme journalistiek zijn basisvoorwaarden voor een goed functionerende democratie en samenleving, maar daar is in Rusland geen sprake meer van.

Met de toenemende repressie, rigide wetgeving en hoge straffen zal Iris de Graaf tijdelijk vanuit Nederland werken, totdat ze haar werkzaamheden in Moskou veilig kan voortzetten. Hoe jammer ook, want juist nu willen we ook in Moskou zijn om zelf een beeld te kunnen geven van wat daar gaande is.

Geert Groot Koerkamp, onze andere correspondent in Moskou, blijft nog wel op zijn post. Hij woont al tientallen jaren in Moskou en heeft daar zijn leven, zoals hij zelf zegt. Elke dag is er contact met hem over zijn bijdragen aan onze uitzendingen.

Geverifieerde beelden
Via sociale media wordt door ooggetuigen van de oorlog in Oekraïne dagelijks heel veel beeldmateriaal gedeeld. Dat is een belangrijke bron van informatie over wat er gebeurt in het land, zeker nu steeds meer gebieden ontoegankelijk raken voor de onafhankelijke pers. Tegelijkertijd zijn deze beelden lang niet altijd betrouwbaar en is het soms moeilijk om de bron te achterhalen en de echtheid te controleren. Vaak zie je dat oudere beelden in een misleidende context opnieuw worden verspreid of dat de locatie wordt gemanipuleerd.

Om hier goed mee om te gaan hebben we bij de NOS direct na de Russische inval een team in het leven geroepen, dat elke dag de beelden van sociale media checkt met behulp van open source intelligence (OSINT). Geverifieerde beelden belanden niet alleen – voorzien van context –  in onze berichtgeving op radio, tv en online, maar delen we ook via dit twitteraccount. Op datzelfde account doen we soms ook hulpverzoeken aan ons publiek, zoals in dit voorbeeld. 

Gevolgen voor onze berichtgeving
De oorlog raakt ons allemaal en dat betekent dat we ook veel onderwerpen met de oorlog als context in Nederland maken, zoals over de energieprijzen, de opvang en huisvesting van vluchtelingen en het politieke en maatschappelijke debat erover.

Alles bij elkaar levert dat een beeld op waarin Oekraïne logischerwijze onze berichtgeving volstrekt overheerst, maar daar waar nodig en gepast geven we ook aan andere ontwikkelingen of gebeurtenissen ruimte.

De oorlog in Oekraïne betekent voor de NOS extra werkdruk, omdat we zoals altijd 24/7 berichten, maar we maken daarnaast ook meer en langere uitzendingen op radio en tv. Verder plaatsen we meer content online dan op een gemiddelde dag. De eerste dagen zeker, maar nu nog steeds.

De gemeenteraadsverkiezingen
Voor de redactie en technici speelt verder dat er volgende week woensdag verkiezingen voor de gemeenteraden zijn. Verkiezingen zijn voor ons altijd een belangrijk onderwerp, dat zich uit in speciale debatten en een uitgebreide uitslagenavond met exitpolls en reacties op alle platforms waar het nieuws van de NOS is te vinden. Dat zullen we ook volgende week doen, maar vanwege de oorlog wel in een wat andere opzet dan we van plan waren. Zo zullen we volgende week woensdagavond tijdens de uitslagenavond regelmatig updates geven van de ontwikkelingen in Oekraïne.

Tot slot
De komende dagen en misschien wel weken zal Oekraïne ongetwijfeld dominant blijven in onze berichtgeving. Twee verslaggevers in Lviv worden nu – na twee weken onafgebroken te hebben bericht – afgelost. Dat is op zichzelf al een tamelijk ingewikkelde operatie, maar we vinden het nodig omdat deze oorlog met al zijn gevolgen voor vooral de mensen in Oekraïne helaas voorlopig nog niet achter de rug lijkt. En ook steeds meer invloed heeft op ons eigen leven hier in Nederland.

Marcel Gelauff
Hoofdredacteur NOS Nieuws

Foto: NOS