Evenementen
12-12-2024
In januari gaat het grootste en meest beladen oorlogsarchief voor een deel van het slot: het
Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging wordt dan digitaal doorzoekbaar voor
nabestaanden van daders én slachtoffers. Eerder konden alleen nabestaanden van
verdachten zoeken in de papieren dossiers: justitiestukken over 425.000 mensen
die van samenwerking met de Duitse bezetter werden beschuldigd. Voor veel mensen relevant, want alleen al die 425.000 verdachten hebben nu in Nederland zo’n vier miljoen nakomelingen.
De afgelopen vijf jaar heeft NOS-verslaggever Lex Runderkamp een aantal mensen gevolgd die het archief indoken op zoek naar wat er in de oorlog was gebeurd. Dat mondde uit in drie bijzondere verhalen, over verzet, verraad en vervolging.
Aflevering 1: Verzet
Geschiedenisleraar Niels de Bruin is geïntrigeerd door het verhaal dat in de tuin van zijn vakantiehuis in de Alblasserwaard mogelijk de resten liggen van een verraadster. Hij duikt het archief in en ontdekt er het verhaal van een Nederlandse SS’er en zijn vrouw, die dreigden het verzet te verraden. De verzetsgroep van de latere ARP-politicus Maarten Schakel blijkt betrokken, maar wat is er precies gebeurd? Door het archiefonderzoek komt De Bruin in contact met de zoon van het echtpaar. Ook spreekt hij de familie van een verzetsman die bij de executie van de vrouw was betrokken. Zijn kinderen vertellen dat de man op zijn sterfbed wroeging kreeg over wat er toen is gebeurd.
Aflevering 2: Verraad
In deze aflevering staat de zoektocht van Stephanie Biesheuvel centraal. Zij wist praktisch niets van het oorlogsverleden van haar familie, hoewel er een gerucht ging dat die betrokken was bij het verraad van Anne Frank. Een geschiedenisprogramma op tv gaf haar het laatste zetje om onderzoek te doen naar haar eigen achtergrond en zij besluit de archieven in te duiken. Daar doet zij schokkende ontdekkingen over de familie van haar moeders kant: niet alleen koos een groot deel de kant van de bezetter, maar ze werkten ook heel actief met de nazi’s mee: als bewakers in Kamp Amersfoort bijvoorbeeld, als SS’er, als Jodenjagers…
Aflevering 3: Vervolgd
In de derde aflevering worden de verhalen van twee tegenpolen met elkaar verweven: Meinarda van Terwisga, die in Apeldoorn een verzetsgroep van zes man leidde die door verraad geen van allen de oorlog overleefden – op haarzelf na. En Willem L’Ecluse, de man die de groep verraadde en na de oorlog ter dood werd veroordeeld. Na dertien jaar cel kreeg hij echter gratie en met een Joodse vrouw bouwde hij een leven op, de laatste decennia in Spanje.
Het verhaal komt aan het licht doordat onderzoekster Mariska Kingma wil voorkomen dat de rol van Van Terwisga, de “Apeldoornse Hannie Schaft” in de vergetelheid raakt. Haar groep hield neergehaalde geallieerde piloten uit handen van de Duitsers en bracht ze in veiligheid. Bij het verraad vonden de nazi’s ook een Britse en een Amerikaanse piloot, die door de nazi’s werden geëxecuteerd.
Lex Runderkamp spreekt met L’Ecluse. Diens rechtszaak wordt nageplozen door advocaat en hoogleraar Geert-Jan Knoops en zijn studenten. Was de rechtsgang eerlijk? Wat was de rol van de Amerikanen daarbij? En hoe verging het Terwisga na de oorlog?
NOS De oorlog die nooit ophoudt
Vrijdag 3 januari, 20.28-21.23 uur, NPO 2 (Verzet)
Vrijdag 10 januari, 20.30-21.23 uur, NPO 2 (Verraad)
Vrijdag 17 januari, 20.28-21.23 uur, NPO 2 (Vervolgd)
=> Vanaf vrijdag 3 januari zijn alledrie de afleveringen al te bekijken via NPO Start
De afleveringen zijn wereldwijd te zien via BVN vanaf 20.40 uur.