Onze programma's
01-04-2016
Zes dagen achtereen, de eerste zes dagen van de maand mei, zendt de NOS op NPO 2 na Nieuwsuur de Maliebaanmonologen uit. Dat zijn door acteurs gespeelde monologen van figuren die tijdens de Tweede Wereldoorlog functioneerden op de Maliebaan, de Utrechtse boulevard-achtige laan die een middelpunt vormde in de Duitse bezetting.
Het zijn SS-voorman Henk Feldmeijer, een werkneemster van de Sicherheitspolizei, Erna Boomsma, verzetsvrouw Marie-Anne Tellegen, aartsbisschop De Jong, vice-voorzitter Frits Elzas van de Joodse Raad Utrecht en NSB-leider Anton Mussert. (vlnr)
“De spannendste straat van Nederland”
De monologen zijn gebaseerd op het boek Aan de Maliebaan van schrijver/ programmamaker Ad van Liempt, dat vorig jaar uitkwam. In dat boek noemt hij de Maliebaan de spannendste straat van Nederland tijdens de bezetting. Er zaten meer dan tien Duitse instanties en minstens zoveel afdelingen van de almaar uitdijende NSB, allemaal rond het hoofdkwartier van de beweging op Maliebaan 35. Aan de overkant bevond zich het aartsbisschoppelijk paleis van de rooms-katholieke kerk. Verder zaten er de Nederlandse SS, het beruchte bureau van de Sicherheitspolizei en ook verschillende mensen die een rol speelden in het verzet, zoals Marie-Anne Tellegen, die de centrale figuur was in de financiering van de spoorwegstaking.
Enthousiaste reacties
Auteur Ad van Liempt schakelde vorig jaar de Utrechtse theatergroep Aluin in. Scenarioschrijver Erik Snel schreef de zes monologen en regisseur Victorine Plante begeleidde de zes acteurs. De monologen werden vorig jaar op de historische locaties aan de Maliebaan uitgevoerd voor een steeds wisselend publiek, in het kader van de Culturele Zondag Utrecht. Op grond van de enthousiaste reacties van de toeschouwers gingen Aluin en de auteur ertoe over om de monologen op video vast te leggen, en er een televisieversie van te maken.
“Door de manier waarop de monologen zijn geregistreerd, helemaal in het zwart en voor een groot deel in close-up, komen de teksten maximaal over,” aldus initiatiefnemer en producent Ad van Liempt. “Het is een heel bijzondere manier om de verhalen van de Tweede Wereldoorlog opnieuw te vertellen. Je merkte het ook aan de acteurs, ze hebben hun ziel en zaligheid erin gestoken.”
NOS Maliebaanmonologen
Zondag 1 mei, 22.30-22.46 uur: Monoloog van aartsbisschop Jan de Jong, gespeeld door Dennis Coenen. De Jong woonde in het aartsbisschoppelijk paleis, Maliebaan 40. Hij raakte tijdens de bezetting in ernstig conflict met de NSB en met de bezettingsautoriteiten. Hij sprak zich openlijk uit tegen de opheffing van de vakbonden en de Jodenvervolging. De Jong werd tegen de verwachting in niet gearresteerd.
Maandag 2 mei, 22.48-23.04 uur: Monoloog van Erna Boomsma, gespeeld door Hiske Eriks. Boomsma was een meisje uit een NSB-gezin, dat een opleiding tot secretaresse had gevolgd. Ze werkte voor allerlei aan de NSB-gelieerde instanties, tot ze in 1944 bij de Sicherheitspolizei op Maliebaan 74 werd aangenomen. De monoloog gaat over wat ze daar meemaakte.
Dinsdag 3 mei, 22.48-23.04 uur: Monoloog van Henk Feldmeijer, gespeeld door Arend Brandligt. Feldmeijer was de oprichter en voorman van de Nederlandse SS, gevestigd op Maliebaan 66. Hij was de rivaal van NSB-leider Mussert, hij wilde hem opzij zetten en een radicalere lijn volgen. Hij was een bekwaam redenaar, maar zijn gebrek aan tact en zijn drankprobleem blokkeerden zijn loopbaan. Feldmeijer kwam begin 1945 om het leven, toen hij op weg naar het front getroffen werd door een geallieerde granaatscherf.
Woensdag 4 mei, 22.48-23.04 uur: Monoloog van Frits Elzas, gespeeld door Boris van Bommel. Elzas was een joods zakenman, die een appartement bewoonde op Maliebaan 92. Hij werd vice-voorzitter van de Joodse Raad in Utrecht en probeerde in die hoedanigheid een Utrechtse politieman om te kopen om op die manier gearresteerde Joden vrij te krijgen. Dat is in verschillende gevallen gelukt.
Donderdag 5 mei, 22.35-22.51 uur: Monoloog van Marie-Anne Tellegen, gespeeld door Daphne de Bruin. Tellegen was een voormalig topambtenaar van de gemeente Utrecht, die ontslag nam toen er een NSB-burgemeester aantrad. Daarna belandde zij steeds dieper in het verzet, ook in landelijke organisaties, haar verzetsnaam was dokter Max. Zij woonde op Maliebaan 72bis en was de buurvrouw van de Sicherheitspolizei. In het najaar van 1944 organiseerde zij de financiële ondersteuning van de duizenden spoorwegstakers. Na de oorlog werd ze directeur van het Kabinet van de Koningin.
Vrijdag 6 mei, 22.48-23.05 uur: Monoloog van Anton Mussert, gespeeld door Jilles Flinterman. Mussert had zijn hoofdkwartier op Maliebaan 35. Hij was de leider van de Nationaal Socialistische Beweging, de NSB. Zijn streven was minister-president van Nederland te worden in een Groot Germaans Rijk, maar dat is hem nooit gelukt. Na de bevrijding werd hij geïnterneerd en in mei 1946 door een vuurpeloton geëxecuteerd wegens landverraad.