Eerste uitvoering van Requiem van Theresienstadt in Nederland

Registratie van de eerste keer dat in Nederland het concert-drama Requiem van Theresienstadt wordt vertolkt. In de Beurs van Berlage in Amsterdam wordt onder leiding van de Amerikaanse dirigent Murry Sidlin het Requiem van Verdi opgevoerd, afgewisseld met historische filmbeelden van nazi-concentratiekamp Theresienstadt, fragmenten van interviews met overlevenden en theatrale monologen. Het is een aanklacht tegen de Jodenvervolging en een demonstratie van de kracht van muziek ineen.

Sidlin schreef het stuk nadat hij stuitte op het uitzonderlijke verhaal van Joodse kampgevangenen die in 1943 en ’44 in Theresienstadt zestien keer het Requiem van Giuseppe Verdi opvoerden. De opvoeringen pasten in het beeld dat door de nazi-propagandamachine van Theresienstadt werd geschetst: dat van een modelkamp. Maar in de ogen van de kampgevangenen was het vertolken van de katholieke dodenmis die het Requiem is, een daad van verzet tegen de nazi’s. Het Libera Me (verlos me) had voor hen een dubbele betekenis. En voor de koorleden sloeg het Dies Irae, waarin wordt gezongen dat God de slechteriken op de Dag des Oordeels zal straffen, op de nazi’s. “Wij zongen voor de nazi’s wat we hun niet konden zeggen”, zoals een van de weinige overlevenden zei. Na verloop van tijd was het koor door deportaties geslonken van 150 tot 60 zangers. In 1944 vond de laatste van de zestien uitvoeringen plaats. Het publiek bestond uit vertegenwoordigers van het Rode Kruis en hoge nazi-officieren. De dirigent en initiatiefnemer, Raphael Schächter, en de meeste koorleden overleefden de oorlog niet.

Het Requiem van Theresienstadt staat onder leiding van Murry Sidlin en wordt uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest en het Nederlands Concertkoor. De solisten zijn Julianna di Giacomo (sopraan), Caitlin Hulcup (mezzo-sopraan), Leonardo Capalbo (tenor) en Vitalij Kowaljow (bas). De acteurs Tine Joustra en Hans Dagelet vertolken de stemmen van de getuigen.

Het Requiem stond twee keer eerder op het programma, maar moest beide keren vanwege de coranamaatregelen worden uitgesteld. De uitzenddag, 23 juni, is een symbolische dag: op die dag in 1944 voerden dirigent en koor, tijdens het bezoek van het Internationale Rode Kruis, het concert voor de laatste keer uit.
De presentatie van de uitzending is in handen van Saïda Maggé.

NOS Requiem van Theresienstadt
Donderdag 23 juni, 22.24-24.24, NPO 2

Foto: repetitie voor wat de laatste opvoering van het Requiem zou blijken te zijn (Internationale Rode Kruis / M. Rossel)