Het NOS Slotdebat: vijftien partijen, twee debatten, tien rondes

Talloze reportages in het land, gesprekken met lijsttrekkers, online explainers over de belangrijkste thema’s en de serie De Peilers, waarin we met kiezers ondermeer spraken over hun ideale Nederland. De NOS heeft de afgelopen weken de verkiezingscampagne van alle kanten belicht. 

Aan de vooravond van de verkiezingsdag organiseren we in de Statenpassage van de Tweede Kamer de apotheose: het Slotdebat met alle vijftien partijen die nu in de Tweede Kamer zitten en ook weer meedoen aan deze verkiezingen.

Het belangrijkste doel van dat debat is dat het publiek in staat wordt gesteld een oordeel te vormen. We zien het daarbij als onze publieke taak om zoveel mogelijk partijen aan het woord te laten en zo de kiezer een breed geluid te laten horen.

Wat zijn eigenlijk de spelregels bij het Slotdebat? Wie besluit over de onderwerpen die aan bod komen, is er publiek in de zaal en welke rol speelt de debatleider? Over dat en meer lees je hier. 

Idealen

Politiek gaat over belangenafwegingen. Waar botsen belangen op de korte termijn met belangen op de lange termijn? Of belangen van de ene groep met die van de ander? In het debat gaan we proberen die dilemma’s bloot te leggen. En helder te krijgen waar de leiders van de verschillende partijen staan. 

En we vragen ons af vanuit welke waarden en idealen de partijen denken. Dan leren we iets over wat we van ze kunnen verwachten wanneer ze na de verkiezingen aan de macht zouden komen. Welke ideeën hebben partijen over wonen, onze portemonnee of de grote conflicten in de wereld, en hoe denken ze die te gaan uitvoeren? 

Twee debatten

Met 15 partijen tegelijk debatteren gaat niet, dat zou een flinke chaos worden. Net als bij verkiezingen in het verleden, hebben we het debat dus in onderdelen opgeknipt. We beginnen de avond met zes kleinere partijen: ChristenUnie, Denk, SGP, Volt, FvD en Partij voor de Dieren debatteren van 19.00u tot vlak voor het NOS Journaal van acht uur. De andere negen partijen, CDA, GroenLinks-PvdA, PVV, NSC, BBB, VVD, D66, JA21 en SP, debatteren in de avond van 20.30 tot 22.00 uur.

Om te bepalen welke partijen met de kleinere partijen mee debatteren en welke met de grotere, is er een rangschikking gemaakt van groot naar klein. Daarbij is zowel gekeken naar het aantal zetels in de Tweede Kamer nu, als naar het potentieel van een partij: hoe goed doen partijen het in de aanloop naar deze verkiezingen? We hebben aan de partijen laten weten dat daarbij de stand in de Peilingwijzer zoals die op 8 oktober was, leidend is. De Peilingwijzer is het gewogen gemiddelde van peilingen van Verian/EenVandaag en Ipsos I&O.

Die Peilingwijzer telt voor de helft, de zetels in de huidige Tweede Kamer voor de andere helft; het gemiddelde van die twee bepaalt de volgorde van grootte van partijen. De kleinste zes doen mee aan het debat voor kleinere partijen, de grootste negen met de grotere partijen. 

Zo debatteert de PVV sowieso mee bij de grotere: in de Tweede Kamer nu de grootste, en ook in de Peilingwijzer van 8 oktober de koploper. En NSC, dat in de Peilingwijzer van 8 oktober op 1 zetel stond, debatteert ook mee met de grotere partijen. Omdat de negentien Kamerzetels die de partij nu heeft, ook meetellen.

Drietallen

Om het debat overzichtelijk en begrijpelijk te houden, wordt er gedebatteerd in drietallen. Vier debatrondes in het debat voor de kleinere en zes rondes in het debat voor de grotere partijen. Zo komt iedere partij twee keer aan de beurt, in verschillende samenstellingen. Welke partijen bij elkaar zitten in een debatronde, is een journalistieke keuze van de NOS. De redactie heeft gestreefd naar drietallen waarin de ideologische verschillen over een onderwerp duidelijk naar voren komen.

Ook over welke onderwerpen zij in debat gaan, is een journalistieke afweging. Daarbij is gekeken naar de grote knelpunten in de samenleving die opgelost moeten worden en de uitdagingen die een komend kabinet naar verwachting gaat tegenkomen. Het klimaat en internationale conflicten zijn in de campagne misschien minder aan bod gekomen, deze thema’s zijn toch belangrijk genoeg om over in debat te gaan.

Daarnaast is gekeken naar onderzoeken waaruit blijkt welke onderwerpen kiezers belangrijk vinden. Veel mensen willen bijvoorbeeld weten hoe partijen ervoor gaan zorgen dat er genoeg betaalbare woningen zijn in Nederland. Die vraag komt zowel bij de kleinere als bij de grotere partijen aan de orde. 

De partijen weten van tevoren in welke debatronden zij aan de beurt komen; ze kennen de tegenstrevers, het onderwerp en weten wat de openingsvraag zal zijn. In het geval een lijsttrekker afzegt voor het debat, wordt er in die ronde gedebatteerd tussen de twee overgebleven partijen. Deze debatronde zal dan iets korter duren. 

Feiten

En dan is het aan de debatleider. Winfried Baijens leidt het debat van de kleinere partijen, Rob Trip dat van de grotere. De debatleider faciliteert het debat, bewaakt het onderwerp en houdt iedereen bij de les. Zo kan het zijn dat een van de partijleiders een betoog houdt dat niet goed te volgen is voor het publiek; de debatleider grijpt dan in. Begrijpelijke taal is belangrijk. Net als een begrijpelijk verloop van het debat. Ook daarin stuurt de debatleider het gesprek. 

De debatleider grijpt ook in als de inbreng van een van de partijleiders al te feitenvrij wordt. Feiten zijn belangrijk; het debat wordt informatiever als de basale feiten over een onderwerp door alle deelnemers aan het debat worden erkend. Om dit te stimuleren, leiden we sommige onderwerpen in met een kort feitenrelaas. Verder probeert de debatleider vooral de partijleiders zelf aan het woord te laten; het is geen interview, maar een debat. 

Publiek

Bij het Slotdebat is publiek aanwezig; in de Statenpassage is een tribune gebouwd met 223 stoelen. Dat doen we voor de levendigheid; we maken televisie. En het past goed bij de inhoud van het debat; het is een gelegenheid waarin de partijleiders zich presenteren aan het publiek. Zo heeft de NOS mensen uitgenodigd die aan het begin van de campagne meededen aan het NOS-publieksonderzoek. Zij gaven in dat onderzoek ook aan op welke partij ze denken te gaan stemmen; zo zitten alle partijvoorkeuren op de tribune.

Ook hebben alle deelnemende partijen een uitnodiging gehad om vijf genodigden mee te nemen. En er zit een groep studenten van de Haagse Hogeschool die hun interesse hebben getoond in het publiek. De Tweede Kamer heeft als gastheer ook een aantal plekken op de tribune. Het debat wordt gehouden in hun gebouw, veel medewerkers van de Kamer zijn betrokken. De Kamervoorzitter, de griffier en ander personeel van de Kamer zijn uitgenodigd. 

Na afloop van het debat doet de NOS wat het altijd doet: we doen verslag van het nieuws. We wijzen geen winnaar aan en gaan het debat niet recenseren. Een samenvatting en politieke duiding is zoals elke dag te zien, horen en lezen in de reguliere uitzendingen op radio en TV en op NOS.nl.

Het debat is te zien vanaf 19.00 uur op NPO1 en op NPO Politiek en NPO Nieuws. Op NOS.nl en in de app is vanaf 18.45 uur een stream van het debat te volgen, met daarin een kijkje achter de schermen en ruimte voor kijkersvragen. Dus heb je vragen? Stel ze dan via vraag@nos.nl.

Hoofdredactie NOS Nieuws