Evenementen
08-04-2022
Driedelige documentaireserie over hoe beeld een cruciale rol speelde bij de ontwikkeling van de onbeduidende Oostenrijkse korporaal Adolf Hitler tot de onbetwiste Duitse Führer die de wereld in brand zette. De nazi’s waren de eersten die film en fotografie nadrukkelijk gebruikten om de werkelijkheid naar hun hand te zetten, macht te vergaren en macht te behouden. Deze docuserie toont hoe. Maar dat niet alleen: ook wordt duidelijk hoe zorgvuldig Hitler tijdens de nazi-jaren juist buíten beeld werd gehouden als het ging om de terreur, de concentratiekampen en de massavernietiging. Zodat hij er nooit mee geassocieerd kon worden.
De documentaires laten foto’s en filmfragmenten zien van Hitlers publieke optredens, maar ook uit de privésfeer. In zwart-wit en in kleur. Daarvoor is gebruikgemaakt van foto’s uit nieuw onderzoek van NIOD-beeldspecialisten Erik Somers en René Kok en van filmfragmenten uit Nederlandse en Duitse archieven. Ook komen historici, tijdgenoten en betrokkenen aan het woord, zoals de zoon van een van Hitlers lijffotografen.
NOS Hitler en de macht van het beeld
Maandag 9 t/m woensdag 11 mei, 22.18-23.09 uur, NPO 2
Maandag 9 mei – Deel 1: OPKOMST (1921-1932)
In de jaren twintig ontwikkelen fotografie en film zich tot massamedium. De nazi’s zijn er als de kippen bij om de nieuwe media in te zetten als propagandamiddel – eerst om de macht van Hitler te vestigen. Dan om angst in de boezemen.
De door de nazi’s ingeschakelde filmers en fotografen gebruiken technieken en camerastandpunten die nieuw zijn voor die tijd. In deze aflevering speelt Hitlers lijffotograaf Heinrich Hoffmann een belangrijke rol. Hoe werkte hij en wat was zijn bijdrage aan het succes van Adolf Hitler? De documentairemakers volgen Erik Somers en René Kok naar de plekken waar de foto’s zijn gemaakt. Daarnaast is er beeld van een campagnemiddel dat nu heel gewoon is, maar toen revolutionair nieuw: met een vliegtuig doet Hitler in één dag vijf steden aan, waar hij zich laat toejuichen en fotograferen.
Dinsdag 10 mei – Deel 2: FÜHRER (1933-1939)
Hitler heeft zijn beeldvorming volledig onder controle. Nu is het zaak die te onderhouden en te sturen. Hitler is ‘Führer’ en dictator, maar ook de geliefde ‘Volkskanzler’ van het Duitse volk. Foto’s en film worden ingezet om al zijn functies te versterken. Zijn beeltenis verschijnt op ansichtkaarten, in tijdschriften, op affiches en zelfs in schoolboeken. In deze aflevering vertellen de kinderen van toen hoe onmogelijk het was om op school en in het dagelijkse leven aan de invloed van de Führer te ontkomen. Intussen wordt Hitlers terreur, die in Duitsland al grimmige vormen aanneemt, zorgvuldig buiten beeld gehouden.
De films die regisseur Leni Riefenstahl in opdracht van propagandaminister Joseph Goebbels maakt – waaronder ‘Triumph des Willens’ over een NSDAP-partijdag in Neurenberg – worden vanaf midden jaren dertig in de bioscoop vertoond. In de documentaire zitten interviewfragmenten met Riefenstahl die in Nederland niet eerder zijn vertoond. Daarin is te zien hoe ze op latere leeftijd worstelt met haar verleden.
Woensdag 11 mei – Deel 3: OORLOG EN ONDERGANG (1939-1945)
De macht van Hitler is gevestigd, en West-Europa in binnen de kortste keren overmeesterd. Maar als de resultaten op het slagveld beginnen tegen te vallen, verschijnt hij nauwelijks meer in het openbaar en wordt hij nog maar zelden in beeld gebracht. De talloze foto’s die wél van hem zijn gemaakt, kennen we van de jaren na de oorlog. Veel van die foto’s, voor het eerst ook in kleur, zijn gemaakt door fotograaf en filmer Walter Frentz. Het zijn privébeelden, die het Duitse volk niet te zien krijgt. Hitlers vriendin Eva Braun – ze hadden elkaar leren kennen toen ze werkte voor lijffotograaf Heinrich Hoffman – blijkt zelf ook een fervent filmer en fotografe. Ze legt Hitler vast op foto’s, maar ook op bewegend kleurenbeeld.
De beelden uit Hitlers privéleven staan in schril contrast met zijn handelen als despoot. Hitler voert oorlog, oefent terreur uit en is verantwoordelijk voor een massale volkerenmoord. Hij blijft tot het laatst onaantastbaar. Pas in april 1945 – als de oorlog definitief verloren is – is ook van de zo zorgvuldig vormgegeven Hitler-mythe niets meer over.
Foto: Erfurt, 18 juni 1933 – Hitler wordt enthousiast begroet door de Hitler Jugend bij zijn bezoek aan Thüringen (Heinrich Hoffmann)