Opstand Sobibor 80 jaar geleden

Tachtig jaar geleden brak in vernietigingskamp Sobibor een opstand uit. Het was de enige keer dat gevangenen in een nazi-kamp in opstand kwamen. Dat feit wordt herdacht in Sobibor en in Kamp Westerbork. De NOS verslaat beide herdenkingen in een uitzending die wordt gepresenteerd door Saïda Maggé.

De plaats Sobibór ligt in het oosten van Polen, vlakbij de grens met Oekraïne en Belarus. In het vernietigingskamp, dat de nazi’s er tijdens de Tweede Wereldoorlog aanlegden, zijn 180.000 mensen vermoord, onder wie 34.000 Nederlandse Joden. Dat is een derde van alle Nederlandse Joden die in de oorlog omkwamen. Na de opstand – die werd overleefd door slechts tientallen gevangenen – maakten de nazi’s het kamp met de grond gelijk in een poging het bestaan ervan uit te wissen. De Nederlandse Selma Wijnberg overleefde die opstand met haar vriend en latere echtgenoot Chaim Engel.

Jules Schelvis verbleef enige uren in het kamp voor hij naar een werkkamp werd doorgestuurd. Hij overleefde daarna nog vele andere nazi-kampen en daarmee de oorlog. Vanaf zijn pensioen had hij één missie: ervoor zorgen dat het plan van de nazi’s, het bestaan van het kamp te ontkennen, zou mislukken. Hij deed onderzoek, sprak met overlevenden en schreef boeken over Sobibor. “Elk woord is een overwinning op de nazi’s”, zei hij. De dochter van Jules Schelvis en de kleindochter van Selma Wijnberg komen in het programma aan het woord. 

Ook is een reportage te zien over de recente reconstructie van het kampterrein. Dankzij intensief archeologisch onderzoek kon de plattegrond van het kamp worden gereconstrueerd en werd ook de plek van de gaskamers gevonden. Te gast in de uitzending is Rosanne Kropman, van wie rond de herdenking een boek over het kamp verschijnt, waarin zowel het archeologisch onderzoek als de opstand een rol speelt.

Demissionair minister-president Rutte is bij de herdenking in Sobibor en zal er spreken. De uitzending bevat een verslag van die herdenking en van de herdenking op het terrein van voormalig kamp Westerbork, waarvandaan 19 transporten naar Sobibor vertrokken. Een van de onderdelen daarvan is het door jongeren uitgevoerde theaterstuk Sjiwwe voor Sobibor.

NOS Herdenking opstand Sobibor 80 jaar
Zaterdag 14 oktober, 17.13-17.52 uur, NPO 1 (wereldwijd via BVN op zondag 15 oktober om 19.22 uur)

Foto: ANP