4 mei: Nederland herdenkt

Op 4 mei staat het land stil bij de Nederlandse burgers en militairen die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen bij oorlogssituaties en vredesoperaties. De NOS doet zoals altijd verslag van de nationale herdenking op de Dam in Amsterdam, maar maakt ook een apart herdenkingsprogramma op NPO 2. Daarnaast is een documentaire te zien waarin het studentenverzet in Utrecht wordt belicht. Ook wordt in de middag het interview met de onlangs overleden Jules Schelvis opnieuw uitgezonden. Tot slot, rond middernacht, markeren artiesten in Carré de overgang van herdenken naar vieren.

NOS Nationale Herdenking 2016
18.45-20.30 uur, NPO 2
19.50-20.23 uur, NPO 1 & NPO 3

Rechtstreeks verslag van de herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De 4 mei-voordracht is dit jaar in handen van Hella de Jonge. Zij is de dochter van tekstschrijver Eli Asser en Eva Croiset, die de oorlog in de onderduik overleefden. De Jonge vertelt over hoe de oorlog haar ouders heeft beschadigd en over de gevolgen daarvan voor de tweede generatie.

Ook wordt er geschakeld naar Utrecht, waar het verhaal wordt verteld van de curieuze oorlogsgeschiedenis van de Maliebaan* in Utrecht. In de oorlogsjaren ’40-’45 woonden en/of werkten aan die straat zes mensen die zo’n beetje de uitersten vormden op de ‘goed/fout’-schaal: van NSB-voorman Mussert en de Nederlandse SS’er Henk Feldmeijer tot verzetsleidster Marie-Anne Tellegen en aartsbisschop De Jong. Historicus en programmamaker Ad van Liempt schreef er een boek over en komt in een reportage aan het woord. Verder praat presentator Annechien Steenhuizen met auteur Ronald Giphart. Hij schreef een verhaal over kardinaal De Jong en diens openlijke (en daardoor levensgevaarlijke) verzet tegen het nazi-bewind.

Om tien voor acht zenden de drie publieke zenders rechtstreeks de nationale herdenking op de Dam in Amsterdam uit, met onder meer de kranslegging door de koning en koningin. Een van de sprekers is de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Het commentaar is van Jeroen Overbeek.

De onderduikkinderen van Utrecht
20.30-21.00 uur, NPO 2

Documentaire over een Utrechtse studentenverzetsgroep die zich toelegde op het in veiligheid brengen van Joodse kinderen. Dat begon tamelijk toevallig en kleinschalig, maar groeide uit tot een professionele organisatie die niet alleen voor honderden kinderen kleding, schoeisel en bonkaarten wist te regelen, maar ook een ingewikkelde namen-administratie voerde. De kinderen hadden bij hun gastgezinnen immers een schuilnaam, maar moesten toch ooit weer onder hun eigen naam – die ze vaak zelf niet meer wisten – weer terug te vinden zijn. Tegelijkertijd mocht die administratie natuurlijk onder geen beding in handen komen van de nazi’s. Vandaar dat de lijsten werden opgeborgen in de kluis van aartsbisschop De Jong in het bisschoppelijk paleis in Utrecht.

In de documentaire wordt dit verhaal uitgebreid verteld en gaan drie onderduikkinderen terug naar de plek waar ze waren ondergebracht. Ook zijn er gesprekken met een studente van toen en met historicus Bert Jan Flim, die geldt als dé deskundige op het gebied van de geschiedenis van de hulp aan Joodse kinderen.

Rob Trip in gesprek met Jules Schelvis
16.14-16.37 uur, NPO 1

Interview met de op 4 april op 95-jarige leeftijd overleden Jules Schelvis. Schelvis overleefde als een van de zeer weinigen vernietigingskamp Sobibor en nog vijf andere nazi-kampen. Pas op oudere leeftijd, in de jaren 80, vond hij de woorden om op te schrijven wat hij in de oorlog had meegemaakt. Hij maakte studie van de Jodenvervolging (met name over Sobibor) en kreeg daar in 2008 een eredoctoraat voor van de Universiteit van Amsterdam.

In een interview met Rob Trip vertelt Schelvis over zijn eigen belevenissen en over de Jodenvervolging.

[Dit interview werd eerder uitgezonden op de avond van Schelvis’ overlijden.]

NOS Vuur van de Vrijheid
Presentatie: Eric Corton
23.40-00.20 uur, NPO 1

In Theater Carré markeren kunstenaars de overgang van 4 naar 5 mei, ofwel van herdenken naar vieren. In een setting waarbij publiek en artiesten op het podium zitten, treden acteurs, zangers en muzikanten op die met hun optredens de overgang van herdenken naar vieren kleur geven.

Om exact middernacht wordt naar Wageningen geschakeld waar het Vuur van de Vrijheid wordt ontstoken.

* De gebeurtenissen aan de Maliebaan staan ook centraal in de Maliebaanmonologen, die worden uitgezonden tussen zondag 1 mei en vrijdag 5 mei. Voor meer informatie, klik hier.